Hoe wordt een ponsglioom behandeld?

Multidisciplinair team

De behandeling van een ponsglioom gebeurt altijd in een multidisciplinair team met multidisciplinaire overleggen (MDO's). In een multidisciplinair team overleg zitten alle behandelaars die betrokken zijn bij de behandeling van een kind met een hersentumor. Hierbinnen wordt besproken voor welke behandeling of combinatie van behandelingen gekozen gaat worden bij een kind met een ponsglioom. In het multidisciplinaire team zitten in ieder geval een kinderneuroloog, een neurochirurg, een kinderoncoloog (kankerspecialist), een radiotherapeut (bestralingsspecialist), een oogarts, een patholoog, een psycholoog en een maatschappelijk werkende en zo nodig nog meer specialisten.

Vochtafdrijvende medicijnen

Wanneer door middel van een scan is vastgesteld dat er sprake is van een hersentumor en een vermoede dat het een ponsglioom is zal de eerste stap van de behandeling bestaan uit het geven van vochtafdrijvende medicijnen. Dit extra vocht komt omdat er rond de tumor, net als bij een verzwikte enkel die dik wordt, zich vocht verzameld. Dit vocht zorgt voor een verergering van de klachten. Met meest gebruikte medicijn om vocht af te drijven is dexamethason. Dit kan via een infuus of in tabletvorm gegeven worden. Dexamethason zorgt er meestal voor dat de klachten die een kind heeft snel verminderen.

Bijwerkingen

De dexamethason heeft wel als vervelende bijwerking

aankomen in gewicht
vocht vast houden
rode wangen
stemmingswisselingen

Daarom wordt geprobeerd zodra dat mogelijk is, om de dexamethason weer af te bouwen. Bij een groot deel van de kinderen kan dat, bij een klein deel van de kinderen niet. In die gevallen moeten de bijwerkingen van de dexamethason geaccepteerd worden.

Operatie niet mogelijk

Omdat een ponsglioom tussen de cellen van de pons doorwoekert is een operatie bij deze hersentumor meestal niet mogelijk, omdat dan ook de pons zelf verwijderd zou moeten worden en er dan schade ontstaat aan de hersenstam waar de vitale functies zoals ademhalen, hartslag en bloeddruk door worden gereguleerd. Verwijderen van de pons is technisch natuurlijk wel mogelijk maar echter niet verenigbaar met leven en daarom niet uitvoerbaar.

Bestraling

Bij een ponsglioom is bestraling meestal de eerste keus voor de behandeling. De tumor wordt dan van buitenaf door de het bot van de schedel heen bestraald waardoor de ponsglioomcellen vernietigd worden. Hierbij moet het kind gedurende een aantal dagen per week gedurende enkele weken stralen toegediend krijgen via een bestralingsapparaat. De frequentie van bestraling en de hoeveelheid bestraling die nodig is wordt bepaalde door de bestralingsarts of radiotherapeut. Hierbij wordt meestal gekozen voor een schema van 3 weken of van 6 weken. Bij kinderen onder de 3 jaar wordt meestal niet gekozen voor bestraling omdat bestraling bij hen te grote bijwerkingen heeft voor de ontwikkeling van hun hersenen. De meeste kinderen doorstaan deze bestralingen goed. Moeheid en misselijkheid zijn de meest voorkomende klachten en vaak is er sprake van plaatselijk haaruitval in de nek. Tegen de misselijkheid kunnen medicijnen worden gegeven.

Chemotherapie

Voor ponsgliomen bestaat tot nu toe geen vorm van chemotherapie waarvan is vastgesteld dat hiermee de kans op genezing van een ponsglioom toeneemt of chemotherapie waarmee de tijd tot terugkeer van de klachten vergroot wordt. Soms heeft temozolamide, een vorm van chemotherapie in tabletvorm, enig effect. Dit effect is bij ponsgliomen echter klein en moet goed worden afgewogen tegen de bijwerkingen die temozolamide kan hebben.

Regelmatig controles

Na afloop van de behandeling zal een kind wat een ponsglioom heeft gehad regelmatig gecontroleerd worden door de kinderneuroloog of de kinderoncoloog. Deze doen regelmatig een neurologisch en lichamelijk onderzoek om te kijken of er aanwijzingen zijn dat het ponsglioom weer gaat groeien of om bijwerkingen van de behandeling op het spoor te komen.

Fysiotherapie

Een fysiotherapeut kan kinderen met een ponsglioom helpen om zo goed mogelijk in conditie te blijven. Kinderen die actief blijven voelen zich vaak beter dan kinderen die inactief worden. Kinderen met een ponsglioom kunnen veel baat hebben bij een hulpmiddelen zoals een ligfiets, zodat zij veilig, maar toch zelfstandig kunnen bewegen. Wanneer er problemen zijn met bewegen, kan de fysiotherapeut ook adviezen geven hoe dan toch zo goed mogelijk te kunnen bewegen.

Ergotherapie

Een ergotherapeut wordt vaak kort na de diagnose ponsglioom al gevraagd om mee te denken. Veel van die kinderen zullen uiteindelijk een rolstoel nodig gaan hebben. Het aanvragen van een rolstoel kost tijd, zeker voor een rolstoel die op termijn voldoende comfort biedt. Hoe moeilijk het voor de ouders ook kan zijn, wordt daarom toch vaak geadviseerd om dit aanvraagtraject toch al snel na de diagnose op te starten. Dit zodat er een goede rolstoel beschikbaar is tegen de tijd dat dit daadwerkelijk nodig is. De ergotherapeut kan ook over andere hulpmiddelen adviseren.

Logopedie

De logopediste wordt ook vaak bijgeschakeld en kan adviezen geven indien er problemen zijn met praten of met eten en drinken. Wanneer praten heel moeilijk is, kan bijvoorbeeld gebruik gemaakt worden van een spraakcomputer of van een pictogrammen boek.

Revalidatiearts

Ook een revalidatiearts wordt vaak betrokken bij kinderen met een ponsglioom. De revalidatiearts weet veel van therapieën en hulpmiddelen waar kinderen hun voordeel mee kunnen doen. Sommige materialen kunnen ook via het revalidatiecentrum in bruikleen worden gegeven, zodat ze snel beschikbaar zijn als dat nodig is.

Begeleiding

Het is heel ingrijpend om te horen dat een kind een hersentumor heeft. Er volgt een periode van onzekerheid, spanning en mogelijk ook zware behandelingen. Dit heeft vaak een grote weerslag op het kind met de hersentumor maar ook voor de ouders, eventuele broertjes en zusjes en andere familieleden. Het is heel belangrijk voor alle betrokkenen om hun verhaal kwijt te kunnen en steun te krijgen. Naast steun door mensen uit de omgeving is ook begeleiding door maatschappelijk werk, psycholoog of oncologieverpleegkundige van belang. Zij weten wat behandelingen inhouden en wat de gevolgen hiervan zijn. Daarom maken zij standaard uit van het behandelingsteam. Voor meer informatie lees ook ons artikel: Hulp bij een kind met een hersentumor

Rouwtherapie

Naast begeleiding door een maatschappelijk werkende of een psycholoog, kan ook gedacht worden aan begeleiding door een rouwtherapeut. Zij kunnen van grote meerwaarde zijn bij de rouw die al komt kijken vanaf het moment dat de diagnose verteld wordt. Rouw om verlies van een normale toekomst, rouw om verlies van onbevangenheid. Veel ouders hebben dit ervaren als een groter meerwaarde. Voor meer informatie lees ook ons artikel: Palliatieve zorg en rouw bij een kind met een hersentumor.

School

Veel kinderen vinden het fijn om op momenten dat het goed met ze gaat, gewoon naar school toe te gaan. Scholen kunnen via het REC begeleiding krijgen hoe zij het kind, de klas, de leerkrachten en de andere leerlingen van de school kunnen begeleiden met hun emoties omtrent het bericht dat een van hun leerlingen een kwaadaardige hersentumor heeft. Tanja van Rosmalen en Riet Fiddelaers hebben beiden een boek geschreven met handvaten voor de school, hoe hier mee om te gaan. Voor meer informatie lees ook ons artikel: Hoe doe ik dat met school?

“Normaal leven”

De meeste kinderen met een ponsglioom willen een zo normaal mogelijk leven leiden. Dit geeft het houvast en vertrouwen. Het is goed het kind te volgen in wat het aangeeft graag te willen doen. Het is ook belangrijk om tijd voor het eigen gezin te maken en soms nee te zeggen tegen al de goed bedoelde acties van diverse mensen in de omgeving die langs willen komen om hun medeleven te tonen.

Wat is de prognose van een ponsglioom?

Effect van de behandeling

Het merendeel van de kinderen reageert goed op de behandeling met bestraling die gegeven wordt. Vaak verbeteren de klachten aanzienlijk. Soms zo veel dat kinderen nauwelijks klachten hebben en het uiterst onwerkelijk is dat het kind zo’n kwaadaardige tumor heeft.

Terugkeer van de klachten

Bij het merendeel van de kinderen keren de klachten geleidelijk aan terug na enkele maanden. Er kan dan opnieuw dexamethason gegeven worden. Er bestaat geen standaard behandeling meer wanneer de klachten terugkeren. Wel worden er behandelingen aangeboden in het kader van wetenschappelijk onderzoek. Kind en ouders kunnen zelf beslissen of zij hier een meedoen. Doel van deze onderzoeken is te kijken of kinderen baat hebben bij een dergelijke behandeling. In het RadboudUMC in Nijmegen wordt een tweede kortdurende kuur met bestraling gegeven, in het VUMC een behandeling met meerdere vormen van chemotherapie en in het ErasmusMC een behandeling met een ketogeen dieet.

Sombere prognose

Het ponsglioom is een erg kwaadaardige tumor met een sombere prognose. De meeste kinderen komen als gevolg van de tumor meerdere maanden na ontdekken van het ponsglioom te overlijden. Voor een klein deel van de kinderen worden meerdere maanden, enkele jaren.
De prognose is voor elk kind verschillend en hangt af van de leeftijd van het kind, de grootte van de tumor, de reactie op behandeling en het eventueel terug keren van de tumor na behandeling. Wanneer gekeken wordt naar grote groepen kinderen is één op de tien kinderen twee jaar na ontdekken van het ponsglioom nog in leven. Het valt van te voren niet te voorspellen wie dat zullen zijn.

Restverschijnselen

Ook wanneer het lukt om kunnen er wel blijvende gevolgen voor de rest van het leven als gevolg van de tumor en de behandeling. Het kan gaan om blijvend problemen met lopen, het evenwicht, geheugenstoornissen, aandachts- en concentratiestoornissen.