Tips bij verandering verstandelijk vermogen & gedrag
De veranderingen in verstandelijk vermogen en gedrag ten gevolgen van een hersentumor zijn divers in soort en heftigheid. Ook nemen ze soms, maar geleidelijk en over een langere tijd een duidelijke vorm aan waardoor een patiënt min of meer ongemerkt na een periode van een jaar of langer door die hersentumor een totaal ander mens lijkt te zijn geworden.
Is de patiënt zich ervan bewust?
Of de patiënt zich zelf ook bewust is van zijn veranderingen in persoonlijkheid, vermogen en gedrag varieert. Sommige patiënten zijn zich dat wel bewust, maar er zijn er ook die zich dat niet zijn of in ieder geval dan niet volledig daarvan op de hoogte zijn.
Neuropsychologisch onderzoek (NPO)
Het ontdekken van de oorzaak van het probleem is de eerste stap. Een manier om veranderingen in persoonlijkheid te evalueren is door een neuropsycholoog te raadplegen. Een neuropsycholoog is gespecialiseerd in fysieke effecten van hersenziekte of letsel op mentale vermogens. Ook hebben zij neuropsychologische testen om verandering te meten. Een onderzoek bestaande uit een aantal van deze testen heet een neuropsychologisch onderzoek en wordt vaak bij de afkorting NPO genoemd. Nadeel van die testen is vaak wel dat er dan wel eerst een beginmeting gedaan moet zijn om de verandering over de daar tussenliggende periode goed te kunnen testen en in kaart te kunnen brengen en dat er tussen twee van die testen minimaal 1 maar liefst 2 jaar moet zitten. Op zich zou het mooi zijn als elke hersentumor patiënt direct na diagnose standaard zo'n onderzoek zou doen en dan elke 2 jaar daarna weer. Zo krijgt de patiënt en de naasten een goed inzicht in deze veranderingen, maar ook de dokter kan hieruit veel opmaken over de ontwikkeling van de hersentumor want lang niet alles is op dat gebied te zien in een MRI-scan. Voor meer informatie lees ook ons artikel "NPO bij hersentumor patiënten"
Hoe kun je, ook als naasten, helpen?
Het kan heel schokkend en moeilijk zijn om persoonlijkheidsveranderingen te zien bij iemand van wie je houdt. Hoe een naasten de patiënt daarbij kan helpen, hangt af van de aard van de persoonlijkheidsverandering en de aard de relatie, maar geduld en begrip kunnen daarbij vaak zeer ondersteunend zijn.
Hieronder enkele andere strategieën die je als naasten zou kunnen gebruiken:
- Help bij het vinden van manieren om taken beter te plannen en te organiseren. Breng daar zoveel mogelijk structuur voor aan. Zorg voor een dagelijks / wekelijks vast patroon. Maak een volgorde waarin activiteiten uitgevoerd worden en vermijd chaotische situaties. Kies daarbij bij voorkeur voor bekende activiteiten en kijk of activiteiten die niet lukken onderbroken kunnen worden tot een later tijdstip.
- Deel (samen) taken in kleinere stukjes. Dit kan helpen meer te doen als ze geheugenproblemen hebben en toch regelmatig iets af te krijgen wat een goed gevoel geeft.
- Als de patiënt ongepast gedrag vertoont, probeer dan als naaste geen schaamte of afkeer te tonen. Probeer in plaats daarvan hen te laten weten dat hun gedrag niet geschikt is en geef hen consistente richtlijnen over hoe ze zich moeten gedragen
- Probeer te vermijden om de persoon nu te vergelijken met de 'persoon die ze eerder waren', wat voor jullie allebei schokkend kan zijn Creëer een rustige omgeving of verwijder zelfs je geliefde uit stressvolle situaties als deze tekenen van agressie vertonen
- Houd bij dagindeling en speciale plannen rekening met het trage (denk)tempo, wissel activiteiten regelmatig af met pauzes, gun uzelf en de patiënt de tijd
- Werk bij voorkeur in een rustige omgeving en werk niet te lang achter elkaar. Las regelmatig pauzes in, kijk op welk deel van de dag de patient het beste een bepaalde activiteit kan doen. Probeer dat activiteiten eerst afgemaakt worden voordat er aan andere activiteiten begonnen wordt
- Lees het artikel "Omgaan met geheugenproblemen"
- Lees het artikel "Omgaan met vermoeidheid"
- Geef voorwerpen een vaste plaats en bedenk oriëntatiesteuntjes. Wees extra voorzichtig in het verkeer, help de patiënt door feedback te geven (de patiënt is zich er soms niet van bewust dat hij dingen over het hoofd ziet)
- Breid de communicatieve mogelijkheden uit en vermijd communicatie niet. Naasten kunnen helpen door regelmatig samen te vatten wat de patiënt gezegd heeft, vragen herhalen, blijven luisteren en observeren. Spreek in eenvoudige en korte zinnen en helder een misverstand door communicatiestoornissen altijd op. Ga indien nodig op zoek naar hulpmiddelen voor de patiënt om de communicatie te verbeteren
- Probeer de realiteit te aanvaarden, probeer nieuwe manieren van omgaan met problemen samen uit te breiden, licht buitenstaanders in over een goede manier van omgaan met de patiënt, leer hoe je om hulp kan vragen, zoek passende activiteiten op. De naasten moeten alle pogingen waarderen, ook al zijn ze mislukt, stimuleer dat de patiënt dingen zelf doet
- Verbeter de patiënt bij over- en onderschatting van zijn eigen capaciteiten, voorzie toekomstige problemen en probeer hier alvast structuur in aan te brengen
- Pas de eigen verwachtingen aan de reële mogelijkheden aan, probeer te accepteren dat ‘het gaat zoals het gaat’, benoem positieve ervaringen, zoek oplossingen voor de huidige situatie, biedt de patiënt duidelijkheid en wees voor uzelf consequent in wat u wel en niet accepteert
- Ga na wanneer prikkelbaarheid of agressie het meest voorkomt en houdt hier rekening mee, probeer gevoelsuitingen uit te lokken bij gevoelsvervlakking, bij impulsiviteit: eerst denken dan doen. Bij een depressie hulp zoeken van de huisarts voor medicatie. Help de patiënt door grenzen te stellen, ga niet mee in onbeheerste emoties
Lees ook:
