Poliovirus verbetert overleving hersentumor kanker

MRI-scans van een aanvankelijk groeiende maar door het poliovirus teruggedrongen gliablastoma Multiforma (GBM/Glioblastoom) hersentumor kanker.

Het al eeuwen beruchte poliovirus kan een vitale toekomstige behandeling worden voor de meest dodelijke hersentumor, de Globlastoma Multiforma (GBM). Door het eens zo dodelijke poliovirus in het laboratorium te modificeren en daarmee de hersentumor kankercellen te infecteren kan het het immuunsysteem als een immunotherapie geactiveerd worden zodat de hersentumor daardoor teruggedrongen wordt en de overlevingsduur van de patiënt met wel 400% wordt verhoogt.

Achtergrond onderzoek

De prognose van patiënten met kanker in de vorm van een terugkomende WHO-graad 4 kwaadaardige hersentumor glioom is somber en er is momenteel geen effectieve therapie. Hierin zou nu een grote verbetering kunnen komen aldus een groep Amerikaanse onderzoekers in hun zojuist geplaatste publicatie in "The New England Journal of Medicine"

Hierin is te lezen hoe deze hersentumor onderzoekers een groep van 61 patiënten met deze zeer dodelijke hersentumor behandeld hebben met het gemodificeerde poliovirus. Bij deze patiënten waren na een reguliere behandeling de hersentumor weer teruggekomen, zoals dat zeker bij dit type Glioblastoma Multiforma bijna altijd het geval is. Het resultaat daarvan was dat 3 jaar later nog 21% van deze patiënten in leven was, in plaats van de 4% bij de gebruikelijke behandeling. Sterker nog via de MRI-scans was daarbij duidelijk te zien dat de tumor slonk of zelfs compleet verdween. Inmiddels zes jaar na het begin van dit onderzoek zijn er nog steeds twee van de 61 patiënten die nog altijd leven, schrijven de onderzoekers in hun publicatie.

"Dat is uitzonderlijk goed" reageerde Prof. Clemens Dirven, hoogleraar neurochirurgie in het Erasmus MC en voorzitter van de Raad van Advies van Stichting STOPhersentumoren.nl. 'Deze groep patiënten leeft gemiddeld nog een half jaar'.

Virussen in de strijd tegen

Prof. C. Dirven - Erasmus MC / Stichting STOPhersentumoren.nl (foto: stophersentumoren.nl)

De onderzoek-artsen gebruikten een aangepast, ook wel kreupel genoemd, poliovirus. Dit poliovirus was eerst in hun laboratorium ontdaan van de (polio)ziekmakende inhoud. Vervolgens werd dit aangepaste virus in miljoenen deeltjes in druppels door een katheter via in de schedel aangebrachte gaatjes op te tumoren gedruppeld. Deze virusdeeltjes waren in het lab ook zo genetisch omgebouwd dat ze een bepaald eiwit, als biomarker, herkende, welke wel op de snel delende kankercellen zit maar niet op de gewone gezonde hersencellen, dit zodat het alleen de kanker aanviel. Lees voor meer informatie hierover ook ons artikel "Nieuwe DNA biomarkers kunnen sleutel zijn bij kanker behandeling".

Het gebruik van virussen in onderzoeken bij de strijd tegen kanker is al meer dan een eeuw het geval maar voor de werking daarvan was lange tijd alleen anekdotisch bewijs. Al lange tijd zijn er gevallen beschreven waarin kanker patiënten na een virusinfectie opknapten en ook vaccinatie met een verzwakt virus had soms positief effect op de kankercellen. Zo vertelt Prof. C. Dirven over een goed beschreven geval waarin een vrouw met baarmoederhalskanker die hondsdolheid opliep en gevaccineerd waardoor de tumor slonk.

Het mooie is dat virussen de bijzondere eigenschap hebben dat ze heel goed kunnen binnendringen in de lichaamscellen. Eenmaal binnen kan het virus dan het cel-mechanisme gebruiken om zichzelf razendsnel in het lichaam te vermenigvuldigen. Met in dit geval als doel dat door deze snelle vermenigvuldiging van de virusdeeltjes, de kankercel uit elkaar barst, waarna de virus zich kan richten op de daarnaast liggende tumorcel. "Zo vreet het virus zich als een Pacman door de tumor heen, legt Prof. C. Dirven uit.

Omdat virussen als indringers worden gezien, zal het immuunsysteem ze snel proberen op te ruimen. Maar voordat de opruimploeg aan de slag gaat, is er al iets opmerkelijks gebeurd, vertelt Dirven. Als de kankercel uiteenbarst, worden bepaalde eiwitten - antennes op de buitenkant van de tumor - vermoedelijk beter herkenbaar voor het immuunsysteem. Het is alsof het alarm afgaat: afweercellen spoeden zich vervolgens massaal naar de plek van de tumor om daar de kankercellen te bestrijden. Voor meer informatie over de werking van immunotherapie lees ons artikel: "Immunotherapie bij de behandeling van hersentumor kanker"

Belangrijke ontwikkelingen

De laatste tijd zit het onderzoek naar virussen in de strijd tegen kanker en zeker ook hersenkanker in een stroomversnelling. Dit komt door de toegenomen kennis over het gedrag van virussen. Daarnaast is er ook steeds meer kennis en mogelijkheden om virussen genetisch aan te passen. Hierdoor komen nu de eerste kanker behandelingen op dit gebied in zicht. Met het verkrijgen van steeds meer kennis op het gebied van hersentumoren en hun specifieke markers, kunnen de virussen ook steeds beter omgebouwd worden dat ze de de tumoren herkennen en uitsluitend die aanvallen en kapot maken terwijl ze de gezonde cellen daarbij ongemoeid laten, aldus Dirven. Zo heeft de Amerikaanse medicijnautoriteit twee jaar geleden het eerste antikankervirus als geneesmiddel goedgekeurd. Het betreft hier het herpesvirus als mogelijke behandeling tegen een melanoom.

Maar lang niet alle virussen zijn mogelijke kandidaten voor een kankerbehandeling aldus C. Dirven. Op dit moment is er een lijst van 15 zogeheten oncolytische virussen gemaakt die in staat zijn kankercellen te doden. De meeste onderzoeken naar de bestrijding van kanker middels een virus richt zich op de kankersoorten waar nog geen genezing voor mogelijk is. Hersentumoren en dan met name de gliablastoom dus maar ook vormen als alsvleesklierkanker. In Nederland krijgen zo'n 800 patiënten een gliablastoom en deze hersentumor is daarmee helaas nog steeds één van de meest kwaadaardige vormen van kanker. De tumorcellen verspreiden zich als de poten van een inktvis door de hersenen, vertelt Dirven, die in Rotterdam veel patiënten opereert. ‘De kankercellen laten los van de hoofdtumor en migreren de hersenen in. Je kunt de kern weghalen maar de tumor keert altijd terug.’  

Hersentumor virus onderzoek in Nederland

Ook in Nederland wordt met name dankzij financiële steun van Stichting STOPhersentumoren.nl veel onderzoek gedaan naar hersentumor genezing met behulp van virussen. Zo doet bijvoorbeeld Prof. C. Dirven met hersentumor onderzoekers als Martine Lamfers onder andere een onderzoek bij Erasmus MC naar mogelijke genezing van hersenkanker middels het gebruik van het verkoudheidsvirus. Maar dit soort onderzoeken kosten helaas veel tijd en geld. Daarin is elke euro meer dan welkom. Wil jij ook dat er meer onderzoek komt naar hersentumoren en/of virussen doneer dan op het bestemmingsfonds ErasmusMC op www.STOPhet.nl/ErasmusMC of op één van de andere specifieke hersentumor of ziekenhuis bestemmingsfondsen

Wanneer beschikbaar?

Hoewel dit Amerikaanse onderzoek zeer veel belovend is, zal het helaas nog even duren voordat het voor de hersentumor patienten beschikbaar komt. De studie was bedoeld om de optimale virale dosering te bepalen en te onderzoeken of de behandeling hiermee veilig genoeg is. Voordat deze polio-virus behandeling in het ziekenhuis kan en mag worden toegepast is er volgens de Amerikaanse wetenschappers nog meer onderzoek nodig. 

"Net als veel andere immuuntherapieën, blijkt dat sommige patiënten om de één of andere reden niet reageren, maar als ze reageren, worden ze vaak overlevenden op de lange termijn," zei Dr Annick Desjardins, een van de hoofdauteurs van het onderzoek. "De grote vraag is, hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen reageert?". Daarnaast zal, zoals bij elk immunotherapie, goed verder onderzocht moeten worden naar het risico dat het inbrengen van het virus op gezonde cellen en andere aspecten van de gezondheid kan hebben.

"Glioblastoma blijft een dodelijke en verwoestende ziekte, ondanks de vooruitgang in chirurgische en bestralingstherapieën, evenals nieuwe chemotherapie en gerichte middelen", aldus dr. Darell Bigner, senior auteur van het onderzoek. "Er is een enorme behoefte aan fundamenteel verschillende benaderingen. Met de overlevingskansen in deze vroege fase van de poliovirus-therapie, worden we aangemoedigd en willen we graag doorgaan met de aanvullende onderzoeken die al aan de gang of gepland zijn."

 Bron tekst en MRI-foto: Recurrent Glioblastoma Treated with Recombinant Poliovirus

Recent nieuws-berichten:

• MUCM krijgt 1,5 ton voor onderzoek hersentumor ontwikkeling 27-06-2018: 09:11:10
• Poliovirus boost overleving dodelijk hersentumor met 400% 26-06-2018: 10:04:44
• Kwaliteit zorg bij kanker patienten met hersentumor (glioom) 22-06-2018: 11:26:33

Bekijk ook al onze 2018 nieuwsberichten en volg ons op twitter voor onze nieuwsupdates