Handels- en wilsonbekwaamheid bij een hersentumor patiënt

In sommige gevallen, afhankelijk van de locatie, grootte en de aard van de hersentumor kan het zijn dat de hersentumorpatiënt, geleidelijk de grip op de wereld verliest. Dit kan maken dat men de gevolgen van een beslissing niet meer kunnen begrijpen. In zo'n geval kan men gaan spreken over wilsonbekwaamheid en handelsonbekwaamheid. Bij wilsonbekwaamheid mag de patiënt belangrijke beslissingen op bijvoorbeeld financieel of medisch gebied niet meer nemen. Om dat te voorkomen, is het zaak zo vroeg mogelijk bij de notaris zaken te regelen voor als zij dat niet meer zelf kan. Bij hersentumorpatiënten komt handels- en/of wilsonbekwaamheid regelmatig voor, omdat de tumor in de hersenen zit. Artsen willen soms niet met partners overleggen, en hersentumorpatiënten die in een delier of psychose raken kunnen zomaar zeggen niets meer met de partner en de kinderen van doen te willen hebben. Met een notariële akte van algehele volmacht over en weer,  kun je blijvend in gesprek blijven over de zorg van jouw dierbare.

Wilsbekwaam of niet?

De diagnose hersentumor betekent zeker niet dat je naaste meteen niet meer wilsbekwaam is. Jarenlang kan dit niet spelen. Het hangt allemaal af van de locatie, grootte en de aard van de hersentumor en de gevolgen daarvan. Zit de tumor in het begrip gedeelde van de hersenen of in het motorieke en spraak deel. Wel is het als partner belangrijk om het goed in het achterhoofd te houden. Mocht wilsbekwaamheid ter sprake komen, veelal omdat de behandelende arts daarvoor heeft gewaarschuwd, dan is het goed om hier extra alert op te zijn. Wettelijk is iemand namelijk wilsbekwaam totdat het tegendeel blijkt. Bij het bepalen van wilsbekwaamheid gaat het om de vraag of je naaste de gevolgen van haar eigen handelingen, situatie of beslissing nog kan begrijpen. Als het onduidelijk is of iemand nog wilsbekwaam is, kan een gespecialiseerde arts om een oordeel worden gevraagd. Ook een notaris, (kanton)rechter, mentor, bewindvoerder of curator kunnen in hun werk voor de vraag komen te staan of iemand nog wilsbekwaam is.

Geleidelijk minder bekwaam

In sommige gevallen is het overduidelijk dat een persoon niet meer in staat is zelf wensen kenbaar te maken. Bijvoorbeeld wanneer iemand in coma is. Iemand met een hersentumor in een vergevorderd stadium kan soms heel duidelijk laten zien niet meer wilsbekwaam te zijn. Maar vaker is de situatie minder zwart-wit. De hersentumor patiënt verliest geleidelijk de bekwaamheid om zelf alle beslissingen te nemen. Rekenen, lezen en omgaan met geld gaan haar steeds moeilijker af. De patiënt kan situaties steeds lastiger overzien en beoordelen, beslissingen nemen en kan moeilijker opkomen voor haar eigen belangen. Ook het vermogen tot abstract denken en in de toekomst kijken gaat verloren.

Soms zal je naaste ten gevolge van de hersentumor het ene moment wel en het andere moment niet voor zichzelf kunnen beslissen. Het hangt van de aard van de beslissing af of je naaste nog als wilsbekwaam te beschouwen is of niet. Zo kan ze wilsonbekwaam zijn om haar testament te wijzigen of te beslissen om in een verpleeghuis te gaan wonen, omdat ze daar de strekking of de gevolgen niet meer van kan overzien. Maar ze kan wellicht nog prima beslissen of ze op een een- of meerpersoonskamer van dat verpleeghuis zou willen slapen, of welke warme maaltijd ze wil hebben. Bij een hersentumor patiënt geldt dat je naaste in eerste instantie altijd over zichzelf beslist. Bij de eerste tekenen van wilsonbekwaamheid mag een ander dus zeker niet zomaar alle beslissingen van haar overnemen.

Wie stelt wilsonbekwaamheid vast?

Bij beslissingen rond de zorg of medische behandeling is de arts de eerste die bepaalt of je naaste al dan niet wilsbekwaam is. Hij doet dat samen met andere behandelaars en kan daarbij advies vragen aan een psycholoog. Jijzelf kunt ook laten weten wat je indruk is van het vermogen van je naaste om beslissingen te nemen. Een hersentumor patiënt is wilsonbekwaam wanneer hij of zij de informatie over de ziekte niet meer kan begrijpen en dus geen goed besluit kan nemen over een behandeling doordat ze de gevolgen ervan niet meer kan overzien. Maar die vaststelling geldt alleen voor deze specifieke beslissing!

Voor het passeren van iedere notariële akte zoals een hypotheekakte en testament moet de notaris beoordelen of je naaste wilsbekwaam is. Hij zal dan inschatten of iemand overzien wat de gevolgen zijn van de verkoop van het huis of het opstellen van een testament. De notaris test bij dit bij twijfel vaak door zijn klant bijvoorbeeld te vragen in haar eigen woorden te vertellen wat er zojuist is vastgelegd of besloten. Als die persoon dat niet of onvoldoende kan, zal hij vaststellen dat de hersentumor patient niet meer wilsbekwaam en/of handelingsbekwaam is en mag hij de akte niet passeren. Als de notaris twijfelt, kan hij voorstellen een arts te vragen om de wilsbekwaamheid vast te stellen.

Wilsonbekwaamheid en medische beslissingen

Wanneer je naaste wilsonbekwaam wordt bevonden, kan ze worden bijgestaan door een vertegenwoordiger. Meestal is dat de partner, een familielid (wettelijk vertegenwoordigers) of iemand die volmacht heeft gekregen van je naaste. Wanneer er geen vertegenwoordiger te vinden is in de directe (familie)kring, kan de rechter iemand aanstellen, een mentor. Zolang er geen vertegenwoordiger is, zal de arts de medische beslissingen voor je naaste nemen. Daarbij zal hij proberen zo veel mogelijk met haar te overleggen.

Wilsonbekwaamheid en financiële beslissingen

Is je naaste wilsonbekwaam en er is geen levenstestament, dan is voor financiële zaken een beschermingsbewind of curatele noodzakelijk. De kantonrechter stelt deze in. Om deze rechterlijke gang te voorkomen, is het echt belangrijk dat jullie ruim op tijd een volmacht of levenstestament regelen bij de notaris.

Wat zijn de wettelijke opties bij handelsonbekwaamheid?

De wet kent een oplossing voor deze situaties:

1. De persoon wordt door de rechter onder curatele gesteld; of
2. Over de bezittingen van de persoon wordt door de rechter een beschermingsbewind ingesteld.

Het verzoek aan de rechter om een curatele of beschermingsbewind in te stellen kan een ingewikkelde en tijdrovende procedure zijn.

Heeft de rechter de curatele of het bewind ingesteld, dan moet de curator of bewindvoerder voortaan elk jaar financiële verantwoording afleggen bij het Kantongerecht. Voor bepaalde handelingen, zoals de verkoop van een woning of het overdragen van vermogen aan de kinderen, is van tevoren machtiging van de Kantonrechter nodig.

Het jaarlijks afleggen van financiële verantwoording aan de kantonrechter wordt door betrokkenen als een inbreuk op hun privacy ervaren wanneer het gaat om een echtpaar waarvan één van de echtgenoten nog prima in staat is om zelf de financiële belangen te behartigen.

Ga op tijd naar de notaris

Om te zorgen dat toekomstige beslissingen zo veel mogelijk in overeenstemming zijn met de wens van je naaste, is het verstandig zo snel mogelijk naar een notaris te gaan. Zodra je weet dat de hersentumor het leven ernstig gaat bekorten. Zeker zodra een neuro-oncoloog gaat praten over zaken als de begrafenis regelen. Praat hier ook goed over met je huisarts. Wat zijn de wensen betreffende euthanasie? Zo lang de hersentumorpatiënt nog wilsbekwaam is, kan men veel belangrijke zaken zelf regelen. De hersentumor patiënt kan dan de zakelijke omstandigheden nog goed op orde brengen en de mensen aanwijzen die haar in de toekomst kunnen vertegenwoordigen. Die mensen heeft ze nodig om later de juiste zorg te krijgen en haar financieel te beschermen. Maar op het moment dat er geen wilsbekwaamheid meer is, is euthanasie dus uitgesloten, ook bij ondraaglijk lijden.

Veel gekozen oplossing, de algemene volmacht

Om tussenkomst van de rechter te voorkomen kan door de notaris een zogenaamde “algemene volmachten” opgesteld worden. Dit zijn volmachten waarbij met name echtgenoten elkaar, veelal over en weer, bij de notaris machtigen om alle handelingen te doen die nodig mochten zijn. De volmacht treedt direct in werking. Na het verlenen van de volmacht blijft men uiteraard zelf ook nog volledig bevoegd.

Het belang van volmachten mag duidelijk zijn: naarmate iemand ouder wordt maar zeker als dat ook nog gepaard gaat met een hersentumor neemt de kans toeneemt dat men in het laatste traject wilsonbekwaam wordt. De algemene volmacht zorgt er dan voor dat de andere echtgenoot zonder ingewikkelde juridische procedures beslissingen kan blijven nemen met betrekking uw vermogen.

Wie krijgt de volmacht?

In de notariële akte van volmacht kun je een reserve gemachtigde aanwijzen. Als je jouw echtgenoot als eerste gemachtigde aanwijst, kun je bijvoorbeeld je kinderen als tweede gemachtigde aanwijzen. Als je echtgenoot jouw belangen niet meer kan behartigen (bij voorbeeld omdat hij is overleden), dan kunnen je kinderen jouw belangen behartigen.

Een volmacht kan ook aan een ander dan de echtgenoot worden verleend. Een ondernemer kan bij voorbeeld in het belang van de voortzetting van zijn onderneming een volmacht verlenen aan iemand met kennis van zaken op het terrein waarop de onderneming werkzaam is.

Voor een alleenstaande kan het ook verstandig zijn om een volmacht te verlenen aan iemand die men vertrouwt.

Intrekken van de volmacht

Een gegeven volmacht kan altijd worden ingetrokken. Het is wel verstandig een intrekking schriftelijk vast te leggen en de betreffende notaris van op de hoogte te stellen.

Voor meer informatie over de volmacht, lees hier